ई श्रम कार्ड (E-Shram Card) ही भारत सरकाराची एक महत्त्वाची योजना आहे, जी विशेषतः असंगठित क्षेत्रातील कामगारांसाठी तयार करण्यात आलेली आहे. या कार्डाच्या माध्यमातून सरकार या कामगारांना विविध सामाजिक सुरक्षा योजना आणि आर्थिक मदत देण्याचा प्रयत्न करत आहे. याला “श्रमिक पोर्टल” किंवा “ई श्रम पोर्टल” असंही ओळखलं जातं. या कार्डाच्या माध्यमातून लाखो कामगारांना किमान सामाजिक सुरक्षा, आरोग्य सुविधा आणि जीवनाची गुणवत्ता सुधारण्यासाठी विविध योजना लागू करण्यात येत आहेत.
ई श्रम कार्ड कोणासाठी आहे ?
मित्रानो, आमचा WhatsApp ग्रुप जॉइन करा!
ई श्रम कार्ड मुख्यतः असंगठित क्षेत्रातील कामगारांसाठी आहे. असंगठित क्षेत्र म्हणजे ते क्षेत्र जेथे काम करणारे कर्मचारी किंवा श्रमिक कोणत्याही औपचारिक नोंदीविना काम करतात. भारतातील सर्वात मोठा कार्यशक्ती असलेल्या असंगठित क्षेत्रात सुमारे 93% श्रमिक कार्यरत आहेत.
या कार्डाचे मुख्य लाभार्थी कोण आहेत हे पाहूया:
- कृषी कामगार: कृषी क्षेत्रातील विविध कामकाजी व्यक्ती, शेतमजूर, शेतकरी यांना याचा फायदा होईल.
- बांधकाम क्षेत्रातील कामगार: बांधकाम करणारे मजूर, रस्ते, इमारती उभारणारे कामगार यांना.
- दुकानदार, व्यापारी, कारागीर: लहान दुकानदार, लघुउद्योग, आणि कारागीर यांना देखील याचा लाभ मिळवता येतो.
- वाहन चालक आणि इतर सेवा क्षेत्रातील कामगार: टॅक्सी चालक, वाहन चालक, सफाई कामगार, वॉटर सप्लाय कामगार यांना याचा लाभ होईल.
- घरेलू कामगार: घरकाम करणाऱ्या महिलांना आणि पुरुषांना देखील याचा लाभ होतो.
- अन्य असंगठित क्षेत्रातील कर्मचारी: हे कार्ड इतर सर्व असंगठित क्षेत्रातील श्रमिकांसाठी योग्य आहे.
ई श्रम कार्डच्या फायद्यांसाठी आवश्यक
ई श्रम कार्ड मिळवण्यासाठी काही मापदंड आहेत. या कार्डासाठी अर्ज करणाऱ्या व्यक्तीला काही शर्तींना बसावे लागते. या शर्ती खालीलप्रमाणे आहेत:
- आवश्यक वय: अर्ज करणारी व्यक्ती 16 ते 59 वर्षांच्या दरम्यान असावी.
- अशासकीय कामगार: असंगठित क्षेत्रात काम करणाऱ्या व्यक्तीला ई श्रम कार्डसाठी पात्र मानले जाते.
- आधार कार्ड: आधार कार्ड असणे आवश्यक आहे.
- बँक खाता: कार्ड मिळवण्यासाठी व्यक्तीकडे सक्रिय बँक खाता असावा लागतो.
ई श्रम कार्डाचे फायदे:
ई श्रम कार्डामुळे असंगठित क्षेत्रातील श्रमिकांना अनेक फायदे मिळतात. हे कार्ड त्यांना थेट सरकारी योजनांचा लाभ मिळवण्यासाठी मदत करते.
- सामाजिक सुरक्षा: श्रमिकांना आपत्कालीन परिस्थितीमध्ये सामाजिक सुरक्षा मिळवता येते. यामध्ये विमा, पेंशन, आणि आरोग्य योजना समाविष्ट आहेत.
- स्वास्थ्य योजना: कोविड-19 नंतर विशेषत: आरोग्य सेवा आणि टिका यासाठी ई श्रम कार्ड महत्त्वाचे ठरले आहे.
- विमा योजना: 60 वर्षांनंतर विमा योजना सुरू होऊ शकते, ज्यामध्ये पेंशनसह इतर फायदे मिळतात.
- शैक्षणिक योजना: श्रमिकांच्या मुलांसाठी शैक्षणिक मदतीसाठी विविध योजना सुरू करण्यात आल्या आहेत.
- श्रमिकांसाठी कर्ज योजना: ई श्रम कार्ड धारकांना कमी व्याज दरांवर कर्ज मिळवता येते.
- आर्थिक मदत: गरीब आणि असहाय्य लोकांना आर्थिक मदतीसाठी कार्ड आधारावर सरकारी योजनांचा लाभ मिळवता येतो.
ई श्रम कार्ड कसा मिळवावा?
ई श्रम कार्ड प्राप्त करण्याची प्रक्रिया खूप सोपी आहे. अर्ज ऑनलाइन किंवा ऑफलाइन दोन्ही पद्धतीने करता येतो.
ऑनलाइन अर्ज कसा करावा?
- ई श्रम पोर्टलवर जा: सर्वात पहिली गोष्ट म्हणजे E-Shram पोर्टल वर जाणे.
- नवीन नोंदणी करा: पोर्टलवर तुम्हाला “नवीन नोंदणी करा” किंवा “Register” हा पर्याय दिसेल, त्यावर क्लिक करा.
- आधार कार्ड माहिती: नोंदणी करतांना आधार कार्ड नंबर टाकावा लागेल. आधार कार्ड नंबर दिल्यानंतर आपली माहिती जसे नाव, जन्म तारीख, पत्ता, फोन नंबर, इत्यादी तपशील भरावा लागेल.
- बायोमेट्रिक प्रमाणीकरण: काही ठिकाणी बायोमेट्रिक प्रमाणीकरण आवश्यक होऊ शकते, जेथे फिंगरप्रिंट किंवा आयरिस स्कॅन वापरून ओळख पुष्टी केली जाऊ शकते.
- पठ्ठा किंवा कामाची माहिती: तुम्हाला तुमच्या कामाच्या क्षेत्राबद्दल माहिती देणे आवश्यक आहे. जसे तुमचा व्यवसाय, कामाचे ठिकाण, इत्यादी.
- ईमेल व मोबाईल नंबर प्रमाणपत्र: नोंदणी प्रक्रिया पूर्ण झाल्यावर, तुम्हाला एक OTP (One Time Password) प्राप्त होईल. तुम्ही ते OTP सत्यापित करावा लागेल.
- दस्तऐवज जोडणे: काही कागदपत्रे जसे आधार, फोटो, बँक माहिती इत्यादी आवश्यक असू शकतात. त्यामुळे ते सबमिट करा.
- सर्व तपशील तपासा: सर्व माहिती भरल्यानंतर, एकदा तपासा की सर्व माहिती योग्य आहे.
- नोंदणी पूर्ण करा: सर्व तपशील भरल्यानंतर, तुम्ही नोंदणी पूर्ण करू शकता आणि तुमचं ई श्रम कार्ड तयार होईल. तुम्हाला एक प्रमाणपत्र आणि कार्ड नंबर मिळेल.
ऑफलाइन अर्ज कसा करावा?
- स्थानिक श्रम कार्यालयाला भेटा: तुम्ही तुमच्या नजीकच्या श्रम कार्यालयात जाऊन अर्ज करू शकता.
- फॉर्म भरा: ऑफलाइन अर्ज करतांना तुम्हाला एक फॉर्म दिला जाईल, त्यामध्ये तुमची आवश्यक माहिती भरावी लागेल.
- कागदपत्रे सादर करा: आधार कार्ड, पत्त्याचा पुरावा, फोटो इत्यादी आवश्यक कागदपत्रे सादर करा.
- प्रमाणीकरण: फॉर्म आणि कागदपत्रांची पडताळणी केल्यानंतर तुम्हाला ई श्रम कार्ड मिळवता येईल.
ई श्रम कार्ड संबंधित काही महत्त्वाच्या गोष्टी:
- कार्ड 16 ते 59 वर्षे वयाच्या व्यक्तींना लागू आहे.
- ई श्रम कार्ड धारकांना थेट बँक खात्यात विविध योजनांच्या लाभाची रक्कम दिली जाते.
- हे कार्ड देशभरात मान्य असते आणि त्यावर विविध सरकारी योजनांचे फायदे मिळवता येतात.
- प्रत्येक श्रमिक कार्डवर एक अद्वितीय नोंदणी नंबर असतो जो त्यांच्या संपूर्ण जीवनभरासाठी मान्य असतो.
ई श्रम कार्ड भारतातील असंगठित क्षेत्रातील कामगारांसाठी एक महत्वाची योजना आहे. या कार्डाच्या माध्यमातून सरकार त्यांना विविध सामाजिक सुरक्षा योजना आणि वित्तीय मदतीचा लाभ देत आहे. असंख्य कामगार याचा फायदा घेऊन त्यांच्या जीवनाची गुणवत्ता सुधारू शकतात. सरकारने ऑनलाइन आणि ऑफलाइन दोन्ही पद्धतींनी या कार्डाची नोंदणी सोपी केली आहे.
“ई श्रम कार्ड” कामकाजी लोकांसाठी एक महत्त्वाचा साधन ठरला आहे जो त्यांना सशक्त बनवतो आणि त्यांच्या सामाजिक, आर्थिक स्थितीला सुधारतो.
